قالب بندی و نحوه اجرای آن ارتباط مستقیمی با فرآیندهای بتن‌ریزی در پروژه‌های ساختمانی دارد، به همین دلیل از آن بیشتر با عنوان قالب بندی بتن یاد می‌شود. مشابه همین فرآیند منتهی در ابعاد خیلی کوچک‌تر در فرآیندهای ساخت انواع بلوک سیمانی یا هر شکل و ابزار و وسیله قابل گیری شده دیگری اتفاق می‌افتد و اتفاقاً همین تفاوت در ابعاد پروژه، موجب در نظر گرفتن یک تفکیک کاربردی در مورد نحوه نام‌گذاری آن‌ها هم شده است.آشنایی با قالب بندی و ساز و کار آن به خوبی تفاوت‌های این فرآیند را با قالب گیری مشخص خواهد کرد.
قالب بندی چیست؟
قالب بندی و انواع آن به‌طور مشخص به فرآیندهای شکل‌دهی به بتن یا هر ماده دیگری در ابعاد بزرگ اشاره دارد که وابسته به تهیه قالب از جنس مناسب و سرهم کردن اجزا و دیواره‌های مختلف آن دارد، درحالی‌که قالب گیری با نیاز حداقلی به بند کرد و بستن اجزای مختلف قالب، از طریق قالب‌های آماده به‌طور مستقیم موجب شکل‌گیری بتن یا هر گونه مواد قابل سفت شدن دیگری می‌شود.
به زبان ساده‌تر اجزای قالب در فرآیندهای قالب بندی به دلیل ابعاد بزرگ کار باید به یکدیگر بسته شوند و بیشترین کاربرد آن در ساختمان‌سازی و پروژه‌های مختلف عمرانی برای اجرای دقیق و شکل دادن به بتن‌ریزی است.
آشنایی با انواع قالب بندی
در این قسمت با انواع قالب بندی های رایج آشنا خواهیم شد.
انواع قالب بندی بر اساس جنس ماده
در قالب بندی به دلیل ابعاد بزرگ و ماهیت و کاربرد اصلی آن، بیشتر از مصالح ساختمانی به‌عنوان سوژه شکل‌دهی استفاده می‌شود.
انواع ملات ساختمانی و به‌خصوص بتن مرسوم‌ترین این ماده‌ها است، اما همین‌طور از این روش می‌توان برای شکل‌دهی مفید و کاربردی‌تر به لایه‌های عایق سنگین و یا سبک (مانند فوم‌های پلی استایرن) هم استفاده کرد.
انواع قالب بندی بر اساس اجزای ساختمانی
امروزه در پروژه‌های ساختمانی مختلف تقریباً تمامی اجزا و قسمت‌های اصلی سازه را می‌توان از طریق قالب بندی شکل داد. قالب بندی فونداسیون، قالب بندی تیرها و ستون‌ها و قالب بندی سقف ساختمان‌ها متداول‌تر است، اما قالب بندی دیوار هم به‌عنوان یکی دیگر از اجزای اصلی ساختمان‌ها قابل اجرا است و اتفاقاً با سرعت و ایمنی بالاتری به نتیجه می‌رسد.
پ‌ن:
مقاله “نکات قبل و بعد از دیوار چینی با بلوک سبک “کمک می کند تا بهترین نتیجه کاری را داشته باشید.
مراحل اجرای قالب بندی
مراحل اجرای قالب بندی با توجه به جنس قالب و سازوکار بست‌ها و همچنین نوع سازه جزئیات مختلفی دارد اما به‌طورکلی نحوه اجرای آن طبق مراحل زیر انجام می‌شود:
انتخاب قالب مناسب با توجه به سازه و نوع ماده مورد نظر برای شکل‌دهی.
- انجام مراحل تمیز کاری، روغن کاری و آماده کردن اجزا و دیواره‌های قالب به منظور بهتر جدا شدن قالب از بتن
- سرهم کردن و بستن اجزای قالب در اطراف میلگرد گذاری‌های سازه‌های مورد نظر
- تنظیم و تراز دقیق قالب‌ها و اطمینان از برقراری بهترین شرایط
- بتن‌ریزی
- جدا کردن دیواره‌های قالب بعد از خشک شدن ملات
نکات مهم در اجرای قالب بندی
- قالب بندی منجر به شکل‌دهی و ساخت مهم‌ترین اجزای ساختمان‌ها می‌شود، بنابراین باید در انتخاب بهترین نوع قالب و اجرای صحیح فرآیندها نهایت دقت به عمل بیاید.
- نسبت وزن بار باید کاملاً مطابق با استحکام قالب باشد.
- اگرچه برای استحکام بتن از میلگردها در حین قالب بندی استفاده می‌شود، اما اجرای اصولی قالب و بتن‌ریزی هم در این مسئله تأثیرگذار است و باید به آن توجه شود.
- کیفیت اتصالات و نحوه اجرای قالب بندی باید به نحوی باشد که از هرگونه نشتی بتن جلوگیری کند.
- عایق بودن قالب و عدم نفوذ رطوبت و آب به بتن نقش خیلی برجسته‌ای در کیفیت نهایی سازه قالب بندی شده ایفا می‌کند، در نتیجه قالب بتن انتخاب شده هم باید از شرایط مطلوبی از این نظر برخوردار باشد.
- روغن مورد استفاده برای روغن کاری قالب‌ها باید بر روی کیفیت و خواص ماده ملات بی‌اثر باشد.
- استفاده از قالب‌هایی که قابل استفاده مجدد و چند باره باشند، در کاهش هزینه‌ها تأثیرگذار است.
مطالب مرتبط:
وزن بلوک سبک از عمده ترین ویژگی هایی است که باعث شده تا استفاده از آن در صنعت ساخت و ساز به طرز چشم گیری بالا رود. درباره آن بیشتر بخوانید!
انواع قالب‌های بتن مورد استفاده در قالب بندی
بیشتر افراد به احتمال زیاد در حین مشاهده پروژه‌های ساخت‌وساز مختلف در سطح شهر با انواع قالب‌های بتن مواجه شده‌اند، اما اطلاعی از جزئیات و کاربردهای هر کدام از آن‌ها ندارند. انواع قالب بتن ساختمانی از نظر جنس و شکل و شمایل تنوع خیلی زیادی ندارد و با مهم‌ترین و پرکاربردترین آن‌ها می‌توان در زیر آشنا شد:
قالب فلزی قالب بندی
قالب‌های فلزی متداول‌ترین و بهترین قالب‌ها برای قالب‌گیری بتن هستند. این نوع از قالب در اندازه‌های استاندارد و مناسب هر نوع پروژه ساختمانی ساخته می‌شود و چون عایق خوب رطوبت و آب به شمار می‌آیند و بسیار بادوام هستند (مخصوصاً در انواع فولادی)، در اولویت انتخاب قرار دارند.
برای ایجاد اتصال این نوع قالب هم به‌طورمعمول از گوه، پیچ، سنجاق و… استفاده می‌شود و کاربری بسیار راحتی دارد.
قالب پلاستیکی قالب بندی
این نوع قالب بتن بیشتر برای سازه‌های کوچک‌تر و به منظور شکل دادن به ملات بتن با حجم کم مورد کاربرد قرار می‌گیرد. قالب‌های پلاستیکی در فرآیندهای قالب گیری در برابر ضربه مقاومت خوبی دارند و جنبه عایق بودن آن هم بسیار بالا است.
کار کردن با انواع قالب پلاستیکی هم مخصوصاً در انواعی که از اهرم‌ها برای باز و بسته کردن قالب در آن استفاده شده، راحت است.
پ‌ن:
ویژگی های بلوک لیکا باعث شده تا به کاربرد آن در صنعت ساخت و ساز رشد داشته باشد. اگر قصد ساخت ساختمان دارید لازم است درباره مصالح ساختمانی اطلاعات بیشتری کسب کنید.
قالب چوبی قالب بندی
قالب‌های چوبی این روزها دیگر نوعی قالب سنتی محسوب می‌شوند و کاربرد کم‌تری (بیشتر برای بتن‌ریزی فونداسیون و یا سقف سازه‌ها) نسبت به قالب‌های فلزی دارند.
سازوکار مورد استفاده قرار دادن قالب‌های چوبی هم تقریباً مشابه قالب‌های فلزی است، با این تفاوت که به نیروی انسانی و صرف وقت بیشتری نیاز دارد. این قالب‌ها همچنین از نظر دوام و عایق بودن هم برتر از قالب‌های فلزی عمل نمی‌کند.
قالب آجری قالب گیری
استفاده از قالب‌های ساخته شده در محل پروژه به وسیله آجر یا سایر مصالح را هم می‌توان یک نوع دیگر قالب بتن به شمار آورد. در واقع این نوع قالب‌ها (قالب آجری) بیشتر برای ساخت و شکل‌دهی به بتن فونداسیون ساختمان‌ها استفاده می‌شود و قالب یک‌بارمصرف محسوب شده و دیگر از بتن جدا نمی‌شود، اما از طرف دیگر موجب افزایش ابعاد فونداسیون می‌شود و از این جنبه بازدهی خوبی ارائه می‌دهد.
قالب‌های خاص‌تر قالب بندی
قالب‌های فایبرگلاس، پلای وود، مدولار و… از جدیدترین قالب‌های بتن محسوب می‌شوند و عموماً بر پایه جنس در زیرمجموعه یکی از انواع معرفی شده در بالا قرار می‌گیرند. مثلاً قالب بتن فایبرگلاس نوعی قالب پلاستیکی به شمار می‌آید و بیشتر برای قالب گیری بتن و شکل‌دهی به آن در اشکال غیرمعمول و مرسوم بتن ریزی استفاده می‌شود. وزن سبک، خاصیت عایق عالی، جلوگیری از نشت شیره بتن و سرعت اجزای کار از مزایای این نوع قالب است اما در عوض هزینه‌ها را به دلیل دوام پایینی که دارد بالا می‌برد.
مطالب مرتبط:
دانستن تفاوت اسکلت فلزی و بتنی کمک می کند تا ساختمان سازان بهترین اسکلت را برای سازه خود انتخاب کنند.
انتخاب قالب مناسب برای قالب بندی بتن
قالب‌های قابل استفاده در قالب بندی تنوع چندان بالایی ندارد، اما این محدود بودن قدرت انتخاب از حساسیت انتخاب قالب مناسب کم نمی‌کند. اصلی‌ترین معیار برای انتخاب قالب مناسب در نظر گرفتن نوع سازه و نیازهای آن است.
در حین مرور انواع قالب‌های بتن مشخص شد که هر کدام از قالب‌ها چه امکانات و محدودیت‌هایی دارند و برای چه نوع سازه یا پروژه‌هایی مناسب هستند. طبیعتاً مقایسه این معیارهای کلی در کنار دانش و تجربه مهندسان و اجراکنندگان سازه و امکانات موجود می‌تواند به پربازده‌ترین، ایمن‌ترین و البته مقرون‌به‌صرفه‌ترین انتخاب منجر شود.